Giriş ve Amaç: Yenilik işleme, canlı organizma için temel hayatta kalma
mekanizmalarından biridir. Çeşitli yenilik türleri arasında uyaran yeniliği,
yaşam boyu karşılaşılması muhtemel olmayan uyaranların yarattığı etkidir.
Bununla birlikte, çoğunlukla uyaran yeniliğini incelemek için kullanılan
oddball tasarımı, aynı zamanda bellekteki duyusal girdiyle ilgili şemaların
varlığını gerektiren zorunlu bir bağlamsal yenilik etkisini de içermektedir.
Bu çalışmada, herhangi bir bağlamsal yenilik etkisi içermeyen bir deney
tasarımı kullanılarak, fonksiyonel manyetik rezonans görüntülemeyle
(fMRI) yalnızca uyaran yeniliğinin saptanmasına ilişkin nöral devrelerin
araştırılması amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmaya sağ elli 15 sağlıklı katılımcı dâhil edilmiştir. Uyaran
yeniliği etkisi, isimlendirilemeyen ve gerçek bir nesneye karşılık gelmeyen
nesne benzeri yapıların görüntüleri ile oluşturulmuştur. Bu uyaranlar,
günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan tanıdık nesnelerin görüntüleri ile
karşılaştırılmıştır. fMRI verilerinin ön işleme aşamaları ve aktivasyon
analizleri için SPM12 ve CONN yazılımları kullanılmıştır. Analizlerde
küme oluşturma eşiği p <0,001 ve küme seviyesindeki anlamlılık eşiği
FWE (Family-wise error) düzeltmesi uygulanarak pFWE <0,05 olarak
belirlenmiştir.
Bulgular: Uyaran yeniliğinin işlenmesi sırasında fusiform girus, orta
oksipital girus, inferior oksipital girus ve superior oksipital girusun
aktivitesi artarken inferior parietal korteks ve supramarjinal girusun
aktivitesinin azaldığı tespit edilmiştir.
Sonuç: Bağlamsal yeniliğin karıştırıcı etkilerini dışlayan bir deneysel
paradigmayla spesifik olarak uyaran yeniliğine yanıt veren anatomik
bölgeler belirlenebilir. Sonuçlarımız, uyaran yeniliğinde, yüksek
seviye görsel işleme kapasitesine sahip beyin bölgelerini yoğun bir
şekilde aktivitesini artırırken, duyusal girdilerin bellekteki şemalarla
ilişkilendirilmesinde görev alan beyin bölgelerinin daha az aktif olduğunu
göstermektedir.
Anahtar Sözcükler: Fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme, görsel
işleme, uyaran yeniliği, yenilik işleme